Prestatiedruk lijkt een steeds groter probleem te worden, ook onder een jonge doelgroep. Jongeren ervaren veel druk op de middelbare school. In sommige gevallen kan dit leiden tot psychische problemen zoals eenzaamheid, een negatief zelfbeeld en machteloosheid. Joël, een leerling van het CLV, maakte het zijn solomissie om dit belangrijke onderwerp aan het licht te brengen. “Prestatiedruk bij jongeren komt vaker voor dan je denkt.”
Het begon met mijn onderzoeksvraag: waar komt prestatiedruk bij jongeren vandaan en hoe kunnen ze omgaan met prestatiedruk? De afgelopen maanden heb ik naar het antwoord gezocht door verschillende bronnen te onderzoeken en interviews af te nemen bij professionele organisaties.
Uit de SDG rapportage van de Rijksoverheid (2023) blijkt dat het verlagen van de prestatiedruk onder jongeren een prioriteit is. Dit is een essentieel aandachtspunt voor onze maatschappij, vooral omdat jongeren worden gezien als de toekomst.
Prestatiedruk komt in veel verschillende situaties voor. Mijn focus ligt op een categorie waar ik de meeste ervaring mee heb: de middelbare school. Om het probleem breed in kaart te brengen, heb ik persoonlijk contact gehad met organisaties. Mijn bevinden wil ik graag delen.
Verzeker een goede gezondheid en promoot welzijn voor alle leeftijden
Als je lekker in je vel zit vermindert dit jouw kans op gezondheidsproblemen. Het vinden van jouw passies, gezond eten en voldoende bewegen zijn hierin erg belangrijk.
De opbouw van prestatiedruk begint al voor de middelbare school, namelijk bij de bepaling van het niveau in groep acht. Dat systeem is te generaliserend, terwijl juist nuancering nodig is bij zo een grote overgang. Elk kind is anders. Veel elementen worden niet meegenomen in de beoordeling, zoals ADHD, autisme of andere factoren zoals de thuissituatie. Aspecten die ervoor kunnen zorgen dat de capaciteiten van een kind niet goed worden ingeschat.
Eenmaal op de middelbare school slaan de opdrachten en toetsen je om de oren. De overgang is groot. Iedereen heeft rustmomenten nodig, maar de hoeveelheid werk stapelt zich snel op. Dat is een cirkel waar lastig uit te ontsnappen is.
Daarnaast speelt het gezin een grote rol. Soms hebben ouders (te) hoge verwachtingen.
Er zijn genoeg ouders die verwachten dat hun kind beter moet presteren dan zij. Zo riskeren leerlingen een niveau te volgen dat ze niet langdurig kunnen volhouden. Al die cijfers zorgen voor flink wat vergelijken. School leert dat prestaties in verhouding staan tot het latere succes. De cijfers laten echter niet altijd de inzet en capaciteiten van leerlingen zien. Als school ons niet kan belonen, moet je het soms zelf doen.
Wanneer leerlingen het overzicht verliezen, zoeken ze troost en afleiding, veelal in sociale media. Hoewel de socials een oorzaak kunnen zijn van welzijnsproblemen, lijken ze in dit geval vaker een versterker van onderliggende problemen. Veel leerlingen voelen zich ingesloten en zoeken aansluiting online. De werkelijke wereld voelt voor hen niet meer bereikbaar. Die aansluiting lijkt sociale media te bieden. Het kan een positieve invloed hebben, mits er verstandig mee wordt omgegaan. Maar vaker belanden jongeren gemakkelijk in een negatieve spiraal.
Je bepaalt niet wat je overkomt, maar wel hoe je ermee omgaat. Alles heeft een positieve en een negatieve kant. Probeer het glas half vol te zien in plaats van half leeg. Leer van je omgeving en ervaringen. Door daarvoor open te staan, leer je al. Situaties zijn niet zwart-wit, maar vaak grijs.
Niemand kan langdurig intensief werken. Iedereen heeft bezigheden nodig die leuk en ontspannend zijn. Probeer tijd te besteden aan dingen waar je van geniet. Realiseer het verschil tussen uitstelgedrag en zelfontwikkeling en schaam je er niet voor. Leg de lat niet te hoog voor jezelf en zeg nee tegen overbodig werk.
Het kan lastig zijn om aansluiting te vinden op de middelbare school, er zijn zo veel verschillende mensen. Door mee te doen aan een activiteit waar jouw interesse ligt, ontmoet je sneller gelijkgestemden. Als je mee doet aan evenementen waar iedereen dezelfde passie heeft, kun je makkelijker mensen vinden waarmee je een klik voelt.
Goed voor jezelf zorgen is een veelgehoord advies. Misschien vermijd je dit liever, maar als je je fysieke behoeftes negeert, reflecteert dat in je mentale welzijn. Natuurlijk is op zijn tijd relaxen niet erg, maar als je weken of maanden in je stoffige kamer schuilt, zul je later de nadelen ervaren. Je hoeft niet meteen te gaan joggen; lopen is al meer dan genoeg. Als dat ook nog een stap te ver is, probeer dan vaker je kamer te luchten. Zo zet je stappen in de goede richting.
Drink en eet genoeg. Het lijken kleine taken, maar ze zullen je mentale welzijn op den duur verbeteren. Ons brein is tenslotte ook een orgaan. Je zult na verloop van tijd ook merken dat je makkelijker slaapt.
De norm dat iedereen meteen door moet stromen naar een hogere opleiding is geen wet van Meden en Perzen, maar veel jongeren ervaren dit wel als druk. Heb je nog geen idee en maak je je zorgen? Het is niet erg! Er zijn meer mogelijkheden dan direct aan een vervolgopleiding beginnen. Een tussenjaar kan je helpen om te ontdekken waar je passie ligt. Zo verlaag je het risico dat je je uitschrijft omdat een opleiding helemaal niet bij je past.
Een tussenjaar betekent niet niets doen. Rust is belangrijk, maar uiteindelijk moet je in actie komen en uit je comfortzone stappen. Als je voor dit pad kiest, moet je doelen stellen voor jezelf. Je ontdekt waar je interesses liggen en bouwt zelfkennis op. Als je een tussenjaar niet goed plant of serieus neemt, verlies je die voordelen.
Een hele waardevolle tip: durf de eerste stap te zetten. Dit kun je bijna overal toepassen, maar ik wil het voornamelijk hebben over contact zoeken. Of het nou over schoolwerk gaat, een luisterend oor vragen of professionele hulp zoeken: zet die stap. Als je bang bent dat niemand je kan helpen, zoek dan toch contact met iemand zodat je er tenminste met iemand over hebt gesproken.
Het artikel is geschreven als een handreiking met oplossingen, maar het werkt niet gegarandeerd voor iedereen. Zoals in het begin al werd aangestipt: iedereen is anders. Er zijn veel verschillende problemen, maar minstens net zo veel verschillende oplossingen. Soms duurt het even voordat je de juiste handvatten vindt, maar mijn advies is: blijf zoeken naar wat het beste bij jou past. Het kan een complex proces zijn en resultaten zijn niet meteen zichtbaar.
Realisatie, acceptatie en adaptatie zijn drie belangrijke woorden voor de weg die je aflegt.
Samenwerking
Aan deze pagina werkten onderstaande partners mee
